บ้านหัวฝาย

ประวัติบ้านหัวฝาย
หมู่ที่ 2ตำบลโพนสูง อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย

ความหมายของชื่อหมู่บ้าน
หมู่บ้านนี้ ตั้งอยู่ตอนเหนือของฝาย คำว่า หัว คือ ทางเหนือ บน เป็นต้น ส่วนคำว่า ฝาย หมายถึง ทำนบกั้นน้ำเล็ก ๆ เพื่อใช้ทดน้ำเข้านา ที่เรียก ว่า บ้านหัวฝายก็เพราะ ตั้งอยู่ตอนเหนือน้ำซึ่งทางปลายมีแม่น้ำทำนบ (ท้ายบ้านเรียกว่า ฝาย) กั้นน้ำอยู่ จึงเรียกตามสถานที่ตั้งหมู่บ้านนี้ว่า “บ้านหัวฝาย”

ประวัติความเป็นมาของการตั้งชื่อหมู่บ้าน
เดิมที่แยกมาจากบ้านห้วยทอง ก่อนจะมาตั้งรกรากมีการเสี่ยงทาย ที่จะตั้งหมู่บ้าน ซึ่งทำกัน 2 วิธี วิธีแรก เอาเทียนตัดเป็น 3 ท่อน แล้วขออธิฐานเอา ถ้าเทียนไหม้ลงไปตลอดเทียน 3 ท่อน จะอยู่ดีมีสุข วิธีที่ 2 เอากระบอกน้ำมา 1 กระบอกกรอกน้ำ กระบอกหนึ่งแล้วให้มีคนทรง แล้วทายว่ากระบอกไหนมีน้ำ ถ้าทายถูกทั้ง 3 ครั้ง ก็แสดงว่าที่ตรงนั้นปลูกบ้านสร้างเรือนได้การเสี่ยงทายทำกัน 2 ครั้ง ครั้งแรกป่าช้า ปัจจุบันไม่ได้ผล ครั้งที่ 2 ตรงหมู่บ้านปัจจุบัน ทำพิธีเสี่ยงทายดูแล้วบ้านเมืองอยู่เย็นเป็นสุข จึงเริ่มกันก่อตั้งรกราก ตรงนั้นพ.ศ. 2476 มีครอบครัวอยู่ 7 ครอบครัว ได้แก่ นายดี พรหมมาวัน นายตีด พิมพ์สารี นายอร วังคีรี นายมั่ง พรหมมาวัน นายนาก พิมพ์สารี นายอรอินปลัด และนายสีไพร พิมพ์สารี ก็ได้ให้นายตีด พิมพ์สารี เป็นผู้นำหมู่บ้าน เลยตกลงกันเป็นบ้านหัวฝาย เหตุว่า หมู่บ้านนี้มาตั้งอยู่ทางเหนือของฝายทดน้ำบ้านขามป้อม อ.ภูเรือ ฝายของชาวบ้านบริเวณนั้นชาวบ้านเรียกบ้านหัวฝายใต้ และขยายใหญ่โตขึ้นเรื่อย ๆ มาโดยตลอด

สถานที่ท่องเที่ยวหรือสิ่งสวยงามตามธรรมชาติ
ถ้ำเสือ อยู่ใกล้กับถ้ำค้างคาว ที่เรียกว่า ถ้ำเสือ ก็เพราะว่า เมื่อก่อน ประมาณ 30 – 40 ปี หมู่บ้านหัวฝายมีเสืออาศัยอยู่ มารบกวนสัตว์เลี้ยงในเวลากลางคืนมากเป็นว่า สุนัข วัว ควาย พอเสือมาคาบเอาเหยื่อได้แล้วก็จะวิ่งเข้าไปในถ้ำนี้ ถ้ำเสือนี้ไม่เคยมีคนเข้าไปเที่ยวเพราะไม่ได้รับการพัฒนา ปัจจุบันเป็นที่ของชาวบ้านไปแล้ว
ถ้ำพระ อยู่ระหว่างบ้านนาขามป้อม ต.ร่องจิก อ.ภูเรือ อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของบ้านหัวฝายประมาณ 2 กิโลเมตร ตัวถ้ำอยู่ตรงกลางหน้าผา สูงประมาณ 40 เมตรภายในถ้ำมีพระพุทธรูปทองคำสัมฤทธิ์ และเงิน ตามคำบอกเล่ากล่าวว่า ก่อนที่จะตั้งบ้านหัวฝายประมาณ 5 – 7 ปี มีรอยคนเอาไม้ไผ่มาพาดทำบันไดนั้น โดยการตัดออกให้ขาดเป็นท่อน ๆ ปัจจุบันถ้ำไม่มีใครขึ้นไปดูและเที่ยวเลย เนื่องจากความเชื่อเรื่องภูตผี และงูพิษ ฉะนั้นชาวบ้านจึงไม่ได้เห็นพระเงินพระทองเหล่านั้นอีกเลย
ถ้ำค้างคาว (ชาวบ้านเรียกว่า ถ้ำเจีย ) อยู่ห่างจากหมู่บ้านไปทางทิศตะวันออกประมาณ 800 เมตร ลักษณะของถ้ำกว้างใหญ่ มีหลายชั้น ลึกเข้าไปภายในเป็นหาดทรายสีขาวประมาณ 30 ปีก่อนนี้ เคยมีพระเข้าไปอาศัยจำวัดอยู่ในถ้ำชั้นนอก แต่เนื่องจากถ้ำนั้นมีค้างคาวอาศัยอยู่เป็นจำนวนมากละส่งกลิ่นเหม็นจึงย้ายออกไปอยู่ที่อื่นปัจจุบัน ถ้ายังคงสภาพเดิม แต่ค้างคาวที่เคยอาศัยมีจำนวนน้อยมาก ชาวบ้านไม่นิยมไปเที่ยวจึงทำให้ถ้ำมีลักษณะเป็นที่อยู่อย่างเดิมจนปัจจุบัน

ข้อมูลจาก ประวัติศาสตร์หมู่บ้านและชุมชนในจังหวัดเลย อำเภอด่านซ้าย โดย กศน.อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โครงการหนังสือสามัญประจำบ้าน สำนักงาน กศน. จังหวัดเลย