พระบางเมืองเลย หรือพระบางซายขาว พระบางเมืองเลย หรือพระบางซายขาว

พระบางซายขาว “พระพุทธรูปปางห้ามสมุทร” หรือที่เรียกว่า “พระบาง” วัดศรีสุทธาวาส พระอารามหลวง ตำบลกุดป่อง อำเภอเมือง จังหวัดเลย

พระบางเมืองเลย หรือพระบางซายขาว “พระพุทธรูปปางห้ามสมุทร” หรือที่เรียกว่า “พระบาง”
วัดศรีสุทธาวาส พระอารามหลวง ตำบลกุดป่อง อำเภอเมือง จังหวัดเลย
ศิลปะล้านช้าง มีความกว้าง ๒๐ เซนติเมตร สูง ๖๕.๕ เซนติเมตร ฐานสูง ๒๑ เซนติเมตร

ประวัติการสร้าง

พระบางทรายขาว ซึ่งเป็นศิลปะการสร้างแบบล้านช้างจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่จารึกไว้ที่ฐานพระพุทธรูปเป็นอักษรไทน้อย กล่าวไว้ว่า พระบางทรายขาวหรือภายหลังเรียกกันว่าพระบางเมืองเลย ถูกสร้างขึ้นมากว่า ๔๐๐ ปีแล้ว ในยุคของเจ้าฟ้าร่มขาว ซึ่งเป็นราชวงศ์ของลาวมาตั้งเมืองทรายขาวขึ้นมา สร้างเมื่อพุทธศักราช ๒๑๗๐ โดยผู้ร่วมสร้างฝ่ายสงฆ์ คือสมเด็จพระสังฆราชาเจ้า และผู้เป็นประมุขฝ่ายฆราวาส คือพระยาซายขาว ถูกค้นพบครั้งแรกที่บ้านทรายขาว อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย พร้อมกับแผ่นศิลาจารึก บันทึกร่องรอยทางประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานบ้านเรือน เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของชาวเมืองเลย

“พระพุทธรูปปางห้ามสมุทร” หรือที่เรียกว่า “พระบาง” หรือพระบางซายขาว

นั้นมีอักษรจารึกด้านหน้า-หลังอยู่ ๔ บรรทัด โดยอาจารย์ดนุพล ไชย

สินธุ์ เป็นผู้อ่านจารึก ความว่า

บรรทัดที่ ๑ “สังกราช ๗๔ ตัวปีเต่าสี เดือน ๔ ขึ้น ๖ ค่ำ วัน ๕ มื้อฮับ

เหม้า ฤกษ์ ๓ ลูกยามกอง แล”

บรรทัดที่ ๒ “ได้ริจจนาพุทธรูปองค์นี้ ภายในมีมหาสมเด็จสังฆราชาเจ้า

วัดกลางเมืองซายขาวเป็นประมุข”

บรรทัดที่ ๓ “แล สังฆเจ้าทั้งหลายพร้อมกันแล้ว แล ภายนอกมี พระ

ยาซายขาวเป็นประมุข และ ศรัทธรรม ฆนายก”

บรรทัดที่ ๔ “อุบาสก อุบาสีเมืองเลย แล น้ำค้อพร้อมกันสร้างไว้ ขอ

ให้ได้ดังพระเป็นเจ้าเทศนา ขนานโพธิ์ปัญญาเป็นผู้ริจจนา”

ด้านข้าง ๑ บรรทัด ความว่า

บรรทัดที่ ๑ “ขอสุข ๓ ประการ ทุว ทุว ๗๔ ตัวปี เต่าสี”

“จากจารึกบรรทัดที่ ๔ ซึ่งระบุว่า “อุบาสีเมืองเลย แล น้ำค้อพร้อม

กันสร้างไว้” นั้นหมายความว่าเมืองเลยนั้นมีมาก่อนแล้ว ไม่ได้อพยพ

มาจากซายขาว เมืองเลยกับเมืองซายขาวมีมาพร้อมๆ กันอยู่แล้ว

” *เลยก๋อ ฉบับที่ 20 หน้า 19

“สังกราช ๗๔ ตัวปีเต่าสี เดือน ๔ ขึ้น ๖ ค่ำ วัน ๕ มื้อฮับ

เหม้า ฤกษ์ ๓ ลูกยามกอง แล”

“ได้ริจจนาพุทธรูปองค์นี้ ภายในมีมหาสมเด็จสังฆราชาเจ้า

วัดกลางเมืองซายขาวเป็นประมุข”

“แล สังฆเจ้าทั้งหลายพร้อมกันแล้ว แล ภายนอกมี พระ

ยาซายขาวเป็นประมุข และ ศรัทธรรม ฆนายก”

“อุบาสก อุบาสีเมืองเลย แล น้ำค้อพร้อมกันสร้างไว้ ขอ

ให้ได้ดังพระเป็นเจ้าเทศนา ขนานโพธิ์ปัญญาเป็นผู้ริจจนา”

“ขอสุข ๓ ประการ ทุว ทุว ๗๔ ตัวปี เต่าสี”

พระเทพวราลังการ หรือหลวงปู่ศรีจันทร์ วัณณาโภ อดีตเจ้าอาวาสวัดศรีสุทธาวาส นำมาเก็บรักษาไว้ให้เป็นมรดกของชาวเมืองเลย พุทธศาสนิกชนชาวจังหวัดเลย ใช้ฤกษ์ดีวันวิสาขบูชา ทำพิธีเททองหล่อพระพุทธรูปประจำจังหวัด พระบางเมืองเลยพระพุทธรูปปางห้ามสมุทร ซึ่งได้นำเอา พระบางทรายขาวมาเป็นแบบในการสร้าง ในวันที่ ๑ มิถุนายน พ.ศ.๒๕๕๘ ที่ผ่านมา การสร้างพระบางจำลองนี้ทางเทศบาลเมืองเลยได้สร้างมาแล้ว จำนวน ๙๙ องค์ เพื่อแบ่งให้ทุกๆ ที่ว่าการอำเภอ และสำนักงานหลายๆ แห่ง ได้เคารพบูชาเพื่อเป็นสิริมงคล ส่วนการสร้างพระบางในครั้งล่าสุดนี้ เป็นการสร้างขึ้นจากแรงศรัทธาในหลวงปู่ศรีจันทร์ เพื่อให้เป็นแหล่งรวมใจของชาวจังหวัดเลย

*วัฒนธรรมจังหวัดเลย